Iets geven, zonder dat er iets tegenover staat…dat lijkt in onze handelsmaatschappij bijna ondenkbaar. Op het moment dat je het overkomt, gebeurt er iets. Je waardering en dankbaarheid voor de persoon nemen toe. Je tevredenheid en loyaliteit worden geprikkeld…je kunt het nauwelijks geloven…en je hebt een verhaal te vertellen.
In mijn fascinatie voor de Japanse taal en cultuur stuitte ik op het begrip Omoiyari. Japans is een beeldende taal en woorden laten zich niet altijd tot een letterlijke definitie leiden. De beste betekenissen voor het woord Omoi raken termen als belevenis, sentiment, emotie en gevoel. Yari komt van het Japanse werkwoord Yaru en ligt in het verlengde van “een gebaar of actie maken” of “doen”. De combinatie Omoiyari wordt in Japan gezien als de kunst van onbaatzuchtige compassie. Je kunnen verplaatsen in de ander, door te kijken door de ogen van een ander en te voelen wat de ander voelt. Omoiyari gaat er dus vanuit dat je de ander in jezelf centraal stelt.
In het Westen noemen we dit prosociaal altruïstisch gedrag…maar ik ben ervan overtuigd dat het verder gaat dan dat…en veel eenvoudiger is dan dat.
Ruim 10 jaar geleden had ik de eer en het genoegen om in Japan aanwezig te zijn bij een aantal ceremonies. Tijdens een avond kreeg ik het gezelschap toegewezen van een Japanse Geiko. Een Geiko is een zeer hoog opgeleide dame uit een vooraanstaande Japanse familie. Zij heeft (net als een Geisha) een meester en kent alle oude Japanse tradities en rituelen. Haar naam is Keiko.
Keiko stelde veel goede vragen en ze deelde me haar inzichten in de Japanse cultuur en taal in vergelijking tot onze Westerse leefstijl. Ze liet me achter de schermen kijken van de traditionele ceremonies. Ze was ook oprecht geïnteresseerd in mijn gezin, werk en passies…dat merkte ik vooral aan de wijze waarop ze haar vervolgvragen stelde.
In de dagen die volgden, heb ik Keiko niet meer gezien. Een tyfoon raasde over Japan en wij mochten 24 uur ons hotel niet verlaten en waren verplicht om op de eerste twee verdiepingen van ons hotel te verblijven. De tyfoon trok voorbij…en buiten wateroverlast, was iedereen blij dat er verder weinig schade was. Een dag voor vertrek naar Nederland werd ik gebeld vanuit de hotelreceptie dat er een Geiko in de lobby op me stond te wachten. Ik ging naar beneden en daar stond Keiko in volle traditionele kledingdracht. Keiko stond daar met een klein pakje met papieren. Ze overhandigde een prachtig en eenvoudig cadeau. Ze gaf me de namen van mijn kinderen in traditioneel Japans schrift.
Ze vertelde dat ze aan het eind van de avond van de ceremonie naar haar meester was gegaan om toestemming te vragen om naar Kyoto af te reizen. Ze had de shinkansen (hoge snelheidstrein) genomen en was op bezoek gegaan bij een Japanse Schriftgeleerde. Deze man is vervolgens een halve dag aan het werk geweest om zich verder te verdiepen in de namen van mijn kinderen en de exacte betekenissen…en op het moment dat de man klaar was, kon Keiko niet meer terugreizen door de tyfoon. Ze heeft daar met hulp van haar familie onderdak moeten zoeken en heeft daarna moeite moeten doen om na de tyfoon uit Kyoto terug te reizen om op tijd te kunnen zijn om mij het cadeau te overhandigen.
Met grote ogen van verwondering keek ik haar aan. Ik wist dat het een enorme belediging zou zijn als ik haar voor zou stellen om het cadeau en haar reis met geld te compenseren. Ik was haar wel enorm dankbaar en vroeg haar waarom ze al die moeite had genomen. Ze zei dat het absoluut geen moeite had gekost en dat ze door mijn ogen had meegekeken. Ze wist op de ceremoniële avond dat ik volop had genoten van de gesprekken. Ze vond me positief nieuwsgierig en leergierig, maar voelde wel dat ik mijn vrouw en kinderen enorm miste. Ze wist van mijn fascinatie voor de Japanse taal, krijgskunst, vechtsporten en cultuur…en specifiek voor Kyoto. Ze wilde me dus vier cadeaus geven…de namen van mijn kinderen in Japans schrift, een blijvende herinnering aan Kyoto, haar persoonlijke verhaal en een combinatie van verwonderde ogen en een grote glimlach. Ze zei: “Want jouw glimlach is voor mij de bevestiging dat ik een glimlach mag hebben.”
Dit is Omoiyari tot in de kern…in alle diepte en in al haar eenvoud. Geen verborgen agenda…geen belang…geen compensatie. Omoiyari…onbaatzuchtige compassie.
Keiko is mijn meester…ik ben de nederige en dankbare leerling!
Vorige week heb ik een korte lezing mogen geven over de klant centraal stellen en over Omoiyari. Naast het feit dat ik het geweldig vond om aan deze productie mee te werken, vond ik het vooral enorm leuk om het verhaal van Keiko te vertellen.
Mijn vrouw en ik hebben ons regelmatig de vraag gesteld: “Hetgeen Keiko heeft gedaan, is toch volledig ondenkbaar in Nederland?” Als ik kijk naar de culturele opvoeding van Keiko, lijkt mijn antwoord te neigen naar “Ja”. De wijsheid, de moeite, het verhaal, de symboliek, de waarden…het gaat diep, maar de les van Keiko zit juist in de vertaling naar de eenvoud. Daarom ben ik er namelijk wel van overtuigd dat Omoiyari bestaat en mogelijk is in Nederland.
Omoiyari komt namelijk uit je hart. Je luistert, je kijkt, je stelt vragen en je kijkt mee door de ogen van de ander…je leeft je in de ander in en je komt in actie…en dan zonder enig belang eraan te koppelen…dat is Omoiyari.
Ik denk dat wij in het Westen vooral de moeite hebben met het onbaatzuchtige en het belangeloze. Wij worden opgevoed vanuit de krachtterm: “Voor wat, hoort wat!” Dat is een onderdeel van onze onderhandelcultuur. Sla een boek open over “onderhandelen” en je ziet afgeleiden van deze krachtterm terug als meest voorname onderhandelstrategie. Dat wordt dus lastig als een cadeau of dienst onbaatzuchtig en belangeloos wordt aangeboden. Dat geldt voor zowel de “gever” als voor de “ontvanger”.
In onze samenleving blijken veel “gevers” wel degelijk een belang te hebben. Zo zag ik laatst een filmpje van een lokale ondernemer die zogenaamd belangeloos flessen wijn overhandigde aan drie vrijwilligers die een plantsoen hadden opgeruimd van rondslingerend plastic. Het filmpje werd met naam en toenaam van de ondernemer geplaatst op verschillende social media kanalen. Het filmpje was gefilmd door zijn beste vriend…de namen van de vrijwilligers waren echter nergens te lezen. Hebben we het hier over Omoiyari of over een verkapte publiciteitsstunt in ruil voor drie flessen wijn (waarbij we niet weten of de vrijwilligers überhaupt wijn lusten)?
“Voor wat, hoort wat”, maakt het ook lastig of complex voor een “ontvanger” als men wel belangeloos iets krijgt. Het kan een “ontvanger” een ongemakkelijk of oncomfortabel gevoel geven. In de Westerse maatschappij koppelen we vaak argwaan/achterdocht of “openstaande schuld” aan een belangeloos ontvangen cadeau of dienst.
Omoiyari hoeft helemaal niet groot te zijn…vooral juist niet. Omoiyari is een mindset…een focus…een passie, die vanuit dienstbaarheid en respect erop is gericht om jou een glimlach te bezorgen…om je bewust en dankbaar te laten voelen…als “gever” en als “ontvanger”. Het zijn de kleine dingen die het doen!
Als jij dankbaar kunt zijn voor alles dat je nu hebt, daag ik je uit om je dankbaarheid eens belangeloos en onbaatzuchtig in te zetten voor een ander. Maak er geen filmpjes van voor eigen ijdelheid en glorie, maar doe het gewoon voor de ander.
Ik hoop dat je mag genieten van een glimlach en van verwonderde ogen!